Β΄ Βυζαντινή Περίοδος

Β΄ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ  ΠΕΡΙΟΔΟΣ         (961-1204)μ.χ.

    Τον Ιούνιο του 960 φτάνει στα παράλια του νησιού βυζαντινός στόλος  με  3.300  πλοία κάτω από τις διαταγές του Νικηφόρου Φωκά . 

   Το σχέδιο τις πολιορκίας έχει προετοιμαστεί στην εντέλεια .Ο Νικηφόρος αποβιβάζεται σε έναν κόλπο κοντά στον Χάνδακα και καταλαμβάνει τα πιο επίκαιρα σημεία του νησιού με στρατό και ιππικό, ενώ συγχρόνως, στόλος αποκλείει  το φρούριο από τη θάλασσα  χρησιμοποιώντας και το χρυσό  όπλο της εποχής, το υγρό πυρ .

    Οι Άραβες υπερασπίζονται το φρούριο με μεγάλη γενναιότητα ,αλλά έπειτα από σκληρό και αιματηρό αγώνα καταλαμβάνεται από τους Βυζαντινούς στις  7  Μαρτίου  961μ.Χ.

    Ακολουθεί σφαγή,  λεηλασία, καταστροφή, αιχμαλωσία.  Σφαγιάσθηκαν στο σύνολο 200.000 άνθρωποι, (πολύ υψηλό νούμερο για την εποχή εκείνη). Οι Σαρακηνοί αιχμάλωτοι μεταφέρονται  στην Κωνσταντινούπολη και μαζί με αυτούς και αμύθητοι θησαυροί . Λένε ότι για να μεταφερθούν οι θησαυροί (από λεηλασίες των Αράβων, και από αλλού) χρειάστηκε να γεμίσουν 300 πλοία.  

                             

   Μετά τη νίκη του ο  Νικηφόρος φέρνει πολλούς στρατιώτες του και τους εγκαθιστά στο νησί, μαζί με νέους αποίκους από άλλα μέρη της βυζαντινής αυτοκρατορίας π.χ Αρμένηδες και Σλάβους που τους μοίρασε  χωράφια.  Απ’ αυτή την εποχή διατηρήθηκαν τα ονόματα τον χωριών της Κρήτης  Αρμένοι, Αρμενοχώρι ,Σκλάβοι, Σκλαβελοχώρι, Βάρβαροι, Βαρβάρω, Τσακώνο.κ.α.

    Η Κρήτη ανήκει πια στο Βυζάντιο και κυβερνήτης του νησιού είναι στρατηγός ή  Δούκας που τοποθετείται από την Κωνσταντινούπολη .

    Πρωτεύουσα γίνεται ο Χάνδακας ,είναι το πολιτικό και  θρησκευτικό κέντρο της Κρήτης και αναπτύσσεται πολύ. Ο Χάνδακας αποτελεί έδρα της Μητρόπολης του πατριαρχικού θρόνου  και όχι η Γόρτυνα που καταστράφηκε  από τους Άραβες .

Στο Χάνδακα  χτίζεται  νέα  Μητρόπολη στο όνομα πάλι του αποστόλου  Τίτου. Ανεγείρονται  νέοι  ναοί, ιδρύονται  μοναστήρια  εμφανίζονται λόγιοι.

    Χτίζεται καινούριο φρούριο, το Τέμενος {σήμερα  Ρόκα στο Καστέλι} (Προφήτης Ηλίας). Ίσως να έγινε προσπάθεια να μεταφερθεί εκεί η πρωτεύουσα του νησιού, η οποία όμως προσπάθεια, ήταν μάταιη. 

Σαν σοβαρό πολιτικό  γεγονός της περιόδου αυτής αναφέρεται μόνο η απόπειρα του Δούκα  της Κρήτης Καρύκηστα 1092 μ.χ να στασιάσει κατά του αυτοκράτορα  Αλέξιου Α΄ Κομνηνού, αλλά  η στάση αυτή εύκολα κατεστάλη .

Τότε ο αυτοκράτορας Κομνηνός αποφασίζει να λάβει ισχυρά μέτρα και στέλνει το γιο του, Ισαάκ,

στην Κρήτη μαζί με άλλους αποίκους και 12  αρχοντόπουλα (ισχυρούς άρχοντες) από τις μεγαλύτερες Βυζαντινές οικογένειες, στους οποίους δίνει διάφορα  φέουδα  της δυτικής  Κρήτης.

   Αυτοί ήταν  Φωκάδες , Σκορδίληδες,  Γαβαλάδες, Καλαφάτοι, Αρκολέοι, Χορτάτζηδες, Μουσούροι, Βαρούχες, Μελισσηνοί, Λίτινοι,  Αργυρόπουλοι ή  Αγιοστεφανίτες,  Βλαστοί  κτλ.

Αυτοί υπήρξαν γενάρχες των μεγάλων αρχοντικών οικογενειών της Κρήτης οι οποίοι στήριξαν αργότερα την αντίσταση κατά των Ενετών ως αρχηγοί και οργανωτές των επαναστάσεων .

    Άλλη εκδοχή και επικρατέστερη αναφέρει ότι τα θρυλικά αρχοντόπουλα δεν ήταν βυζαντινοί ευγενείς αλλά οικογένειες αρχόντων της Κρήτης, που ο αυτοκράτορας ενίσχυσε και ισχυροποίησε για να τις έχει με το μέρος του σε δύσκολες περιόδους , βοηθούς στην κατοχή και φρουρούς στη διοίκηση της Κρήτης .